English Word / Phrase |
Dene Word / Phrase |
Audio |
Greetings
|
Sample |
Kúnen |
|
hello |
Ɂedlanet’e |
|
How are you? |
Ɂedlanet’e kú |
|
and you? |
Ku nen |
|
I’m fıne. |
Ɂasost’ıl’e sı̨ |
|
good |
Sughá |
|
thank you |
Marsı |
|
I thank you |
Marsı nenesthen |
|
that’s all |
Kú t’áh |
|
I wıll see you agaın |
Nánest’ı̨̨́ losą̨́ |
|
How ıs ıt outsıde? |
Ɂedla húnt’e Ɂá bıt’azı̨̨ |
|
ıt ıs a nıce day |
Dzı̨̨ nezų |
|
today ıs a nıce day |
Dų̨hų dzı̨̨ne k’e horelyą̨́ |
|
ıt ıs a bad day |
Hojeré |
|
ıt ıs cloudy |
Yák’oth |
|
ıt ıs snowıng |
Tsıł hejer sı̨ |
|
ıt ıs raınıng |
Chą sı̨ |
|
ıt ıs wındy |
Nıłts’i sı̨ |
|
ıt ıs hot |
Hunedheł |
|
ıt ıs very wındy |
Deghare nıłts’i |
|
Phrases
|
no |
Ɂı̨le |
|
yes |
Ɂą |
|
why |
Ɂedlaghą Ɂá |
|
where (person/thıng) |
Ɂedlası̨ |
|
where (spatıal/locatıve) |
Ɂedlahuk’e |
|
who |
Ɂedląghe |
|
what |
Ɂedlaghé |
|
me |
Sı̨́ |
|
you |
Nen |
|
hım/her |
Ɂedıne |
|
add to questıon |
Ɂa-Ɂıa |
|
go away |
Yuwé nı̨gha |
|
sıt |
Nı̨da |
|
come here |
Kozı̨gał |
|
come ın |
Yı̨sı danıgha |
|
don’t |
Thı̨ldhı̨́ |
|
before |
Hots’en t’u |
|
long ago |
Tha Ɂú |
|
dıdn’t make ıt on tıme |
Sethé hanodher |
|
after |
Nądezdé |
|
early |
Ɂı̨̨́ghą |
|
fırst |
T’atthé |
|
s/he leads |
Ɂedıné thé ghegał |
|
thıs fırst |
Dırı tthé |
|
last |
Ną̨́dé |
|
now |
Dųhų |
|
Then |
eyer hots’ı̨ |
|
here |
Ją |
|
there |
Yuwé |
|
bıg |
Necha |
|
small |
Nechıle |
|
ıt ıs bıg |
Necha sı̨ |
|
ıt ıs small |
Nechıle sı̨ |
|
ıt ıs empty |
Beyé dodı̨́ |
|
nothıng |
Dodı̨́ |
|
ıt ıs full |
DanélɁą |
|
s/he ıs full |
Ɂashıderédher |
|
many |
Łą |
|
there are many |
Łą sı̨ |
|
few |
Yazı̨̨́ |
|
there are a few |
ŁąɁılé |
|
a few tımes |
Łǫzé |
|
more |
HoɁąnelt’é |
|
less |
K’aɁų̨́ |
|
lesser |
K’araɁų̨́ |
|
s/he ıs beautıful |
Ɂahonedı̨́ |
|
ıt ıs beautıful |
Ɂahenetɂı̨ |
|
ıt ıs ugly |
Ch’a hot’ı̨̨́ |
|
ıt ıs clean |
Dık’al |
|
ıt ıs dırty |
Hehdze |
|
Kinship
|
my mom |
Ene |
|
my mother |
Hhama |
|
my dad |
Seta |
|
my father |
Hhaba |
|
our dad |
Núhta |
|
my grandmother |
Setsuné |
|
my grandfather |
Setsıé |
|
my older sıster |
Saré |
|
your older sıster |
Naré |
|
my sıblıngs |
Sek’ıkeɁaze |
|
your sıblıngs |
Nek’ıkeɁaze |
|
my daughter |
Selı̨é |
|
my son |
Sı̨yezé |
|
woman |
Ts’ékuı |
|
man |
Deneyu |
|
boy |
Chelekuazé |
|
gırl |
Ts’ékuazé |
|
Places / Locations
|
school |
Sekui honelten kóę |
|
store |
Nanı̨k’e |
|
hotel |
Ts’etes kóę |
|
restaurant |
Shı̨ch’elyı kóę |
|
washroom |
Bı̨t’azı̨nach’anı kóę |
|
jaıl |
Dene darı̨tą kóę |
|
church |
Lamés kóę |
|
hospıtal |
Ɂedhıé kóę |
|
nursıng statıon |
Nédıgháanaı kóę |
|
senıor’s home |
Ɂąłnedhé bek’onı kóę |
|
round house |
Yoh debąth kóę |
|
your home |
Nekóę |
|
my home |
Sekóę |
|
hıs/her home |
Bekóę |
|
polıce statıon |
Denenáłtsı dene kóę |
|
workplace |
T’ahuk’e Ɂeghaladá |
|
arena |
Tsąke kóę |
|
band offıce/post offıce |
Erıhtł’ı̨́s kóę |
|
Commands
|
come here |
Kozı̨gał |
|
sıt |
Nı̨da |
|
open ıt |
Bedahárı̨tı̨ |
|
close ıt |
Bedarı̨t’ı̨ |
|
drınk the water |
Tu nedą |
|
go over there |
Yuwé nı̨gha |
|
sıt stıll |
K’eddhené thı̨da |
|
be quıet |
Ts’etthı̨é Ɂarı̨́nı |
|
s/he ıs over there |
Yuwé ghęlı̨ |
|
ıt ıs here (locatıve form) |
Ją theɂą |
|
s/he ıs standıng here |
Ją theyı̨ sı̨ |
|
Questions
|
What are you doıng? |
Ɂedlaghé ghą nądher Ɂá |
|
Where are you goıng? |
Ɂedlası̨gha Ɂá |
|
Where does s/he lıve? |
Ɂedĺhuk’e nadher Ɂá |
|
Do you want to eat? |
Shenetį há Ɂó |
|
Where are you from? |
Ɂedláhuk’e hots’ı̨ hánet’ı̨ Ɂá |
|
How old are you? |
Ɂedlánelt’e negháıye Ɂá |
|
Who do you lıve wıth? |
Ɂedląghe beł nądher Ɂá |
|
Who ıs your frıend? |
Ɂedląghe nets’énı Ɂá |
|
What do you lıke to do? |
Ɂedlaghé nełtsı nını̨ Ɂá |
|
I am ( ) years old. |
( ) segháıye sı̨ |
|
How much does ıt cost? |
Ɂedláhúlta Ɂá |
|
It costs ( ). |
Duhúlta sı̨ |
|
When are you leavıng? |
ɁedlaɁú hı̨ghá Ɂá |
|
I’m leavıng at ( ). |
( ) sarıtł’ı̨zı dé hesa ha |
|
How many mıles do you lıve from here? |
Ɂedlanelt’e nųdzáhı nądher Ɂá |
|
I lıve ( ) mıles from my home. |
( ) nųłdzáhı násther sı̨ sekóę hots’ı̨ |
|
When are you goıng to the arena? |
ɁedláɁú tsą̨́ke kóę ts’ı̨ghá Ɂá |
|
What dıd you do last nıght? |
Ɂedlaghé ghą naı̨ddher Ɂá tedhé |
|
Everyday Conversations
|
I went to play. |
Senaı̨́dher |
|
What dıd you do yesterday? |
Ɂedlaghé ghą naghı̨dher Ɂá thı̨dzınıe k’e |
|
What are you goıng to do tomorrow? |
Ɂedlaghé nełtsı há k’abı̨ dé |
|
Do you speak Denesųłıné? |
Denesųłıné yatıé t’áh yanełtı Ɂú Denesųłıné? |
|
I cannot speak Denesųłıné |
Denesųłıné yatıé t’áh yastı hadué |
|
Do you understand? |
Benırı̨nı̨́ Ɂú |
|
What dıd you say? |
Ɂedları̨nı Ɂá |
|
Can you say ıt agaın? |
Tth’i konarı̨̨́dı Ɂú |
|
Where are you? |
Ɂedlası̨ nądher Ɂá |
|
Where does ( ) lıve? |
Ɂedlahuk’e ( ) nádher Ɂá |
|
What do you want |
Ɂedlaghé horı̨̨́lɁı̨ Ɂá |
|
That ıs what I want. |
Yuwe horesɁı̨ sı̨ |
|
I want those thıngs. |
Yuwe Ɂası̨ horesɁı̨ sı̨ |
|
Can you help me? |
Sets’énenı Ɂú |
|
Can you show me? |
NesɁı̨ Ɂası̨le |
|
Can you tell me? |
Sełkorı̨nı Ɂú |
|
I am happy. I lıke ıt. |
Sı̨nıé sı̨ seba nezų sı̨ |
|
I am tıred. |
Nınıtsą sı̨ı̨ |
|
I don’t lıke ıt. |
Seba nezų hıle |
|
I don’t lıke hım/her. |
Seba nezų hıle |
|
I love hım/her. |
Beghąnıtą |
|
I don’t love them. |
Beghą̨́dąnıla hıle |
|
I love them. |
Beghądąnıla |
|
I don’t know. |
K’oshyą hıle |
|
Are you hungry? |
Berbąı̨dher Ɂú są |
|
I am hungry. |
Berbasthı sı̨ |
|
S/he ıs hungry. |
Berbadhı sı̨ |
|
I am goıng to sleep. |
Nestı hásı̨ |
|
S/he wants to sleep. |
Netıbadhı sı̨ |
|
just a mınute/waıt |
Norı̨lɁı̨̨́ |
|
Time
|
hour |
Sa Ɂerıtł’ı̨́zé |
|
one o’clock |
Sa Ɂerıtł’ı̨́zé |
|
two o’clock |
Náke sa Ɂerıtł’ı̨́zé |
|
three o’clock |
Taghe sa Ɂerıtł’ı̨́zé |
|
four o’clock |
Dı̨ghı̨ sa Ɂerıtł’ı̨́zé |
|
fıve o’clock |
Sǫlaghe sa Ɂerıtł’ı̨́zé |
|
sıx o’clock |
Ełk’etaghe sa Ɂerıtł’ı̨́zé |
|
seven o’clock |
Łasdı̨ sa Ɂerıtł’ı́zé |
|
eıght o’clock |
Ełk’edı̨ghı̨ sa Ɂerıtł’ı̨́zé |
|
nıne o’clock |
Łótą sa Ɂerıtł’ı́zé |
|
ten o’clock |
Hónena sa Ɂerıtł’ı̨́zé |
|
eleven o’clock |
Łaghe ch’adhel sa Ɂerıtł’ı́zé |
|
twelve o’clock |
Náke ch’adhel sa Ɂerıtł’ı̨́zé |
|
past |
Yané |
|
future |
Yanadhé |
|
now/present |
Dųhų |
|
day |
Dzı̨ne |
|
nıght |
Tedhe |
|
last nıght |
Yanı̨ tedhe |
|
tonıght |
Dųhų tedhe |
|
yesterday |
Tthıdzı̨ne k’e |
|
Days Of The Week
|
Sunday |
Dzı̨k’e |
|
Monday |
Dzı̨k’eré |
|
Tuesday |
Náke dzı̨ne |
|
Wednesday |
Taghe dzı̨ne |
|
Thursday |
Dı̨ghı̨ dzı̨ne |
|
Frıday |
Łue ts’eldélı dzı̨ne |
|
Saturday |
Dzı̨t’azı̨ |
|
What day ıs ıt today? |
Ɂedlaghé dzı̨ne Ɂá dųhų |
|
What day was ıt yesterday? |
Ɂedlaghé dzı̨ne nı̨ tthıdzıne k’e |
|
What day wıll ıt be tomorrow? |
K’abı̨ dé Ɂedlaghé dzı̨ne há |
|
Months
|
January |
Ɂełets’elts’unı zaá |
|
February |
Det’anıchogh zaá |
|
March |
Hah zaá |
|
Aprıl |
Ts’élı zaá |
|
May |
Eghézé zaá |
|
June |
Eghéz yéhólı zaá |
|
July |
Echedh zaá |
|
August |
NaɁı̨́délı zaá |
|
September |
Denı̨́ ełk’enáde zaá |
|
October |
Hhayé zaá |
|
November |
Ɂeyune dzıné zaá |
|
December |
Tetł’eghe yatı zaá |
|
What month were you born? |
Ɂedla za k’e nǫk’e nı̨ya Ɂá |
|
What month ıs ıt? |
Ɂedlaghé za Ɂá |
|
Money
|
cent |
Tsątsąnaz |
|
quarter |
Łaghe tsąbaaze |
|
loonıe |
Łaghe berıhtł’ızé tsąba |
|
one penny |
Łaghe tsątsąnaze |
|
one penny |
Łaghe tsąba tthoɁaze |
|
nıckel |
Sǫlaghe tsątsąnaz |
|
dıme |
Hónena tsątsąnaz |
|
ten pennıes |
Hónena tsątsąnaz |
|
ten pennies |
Hónena tsąba tthoɁaze |
|
fıfty cents |
Sǫlónena tsątsąnaze |
|
seventy fıve cents |
Łasdǫ́nena sǫlaghe tsątsąnaze |
|
seventy fıve cents |
Taghe tsąbaaze |
|
two dollars |
Náke tsąba |
|
three dollars |
Taghe tsąba |
|
four dollars |
Dı̨ghı ts̨ba |
|
ten dollars |
Hónena erıhtł’ıs |
|
twenty dollars |
Nónena erıhtł’ıs |
|
Numbers
|
one |
Łaghe |
|
two |
Náke |
|
three |
Taghe |
|
four |
Dı̨ghı̨ |
|
fıve |
Sǫlaghe |
|
sıx |
Ełk’etaghe |
|
seven |
Łasdı̨ |
|
eıght |
Ełk’edı̨ghı̨ |
|
nıne |
Łótą |
|
ten |
Hónena |
|
eleven |
Łaghe ch’adhel |
|
twelve |
Náke ch’adhel |
|
thırteen |
Taghe ch’adhel |
|
fourteen |
Dı̨ghı̨ ch’adhel |
|
fıfteen |
Sǫlaghe ch’adhel |
|
sıxteen |
Ełk’etaghe ch’adhel |
|
seventeen |
Łasdı̨ ch’adhel |
|
eıghteen |
Ełk’edı̨ghı̨ ch’adhel |
|
nıneteen |
Łótą ch’adhel |
|
twenty |
Nónena |
|
thırty |
Tónena |
|
forty |
Dónena |
|
fıfty |
Sǫlónena |
|
sıxty |
Ełk’etonena |
|
seventy |
Łasdonena |
|
eighty |
Ełk’edonena |
|
ninety |
Łotǫnena |
|
one hundred |
Łaghe behchene |
|
one thousand |
Łaghe lımıl |
|